Skażenie promieniotwórcze środowiska powodowane działalnością podziemnych zakładów górniczych

W niniejszej monografii w sposób wszechstronny ujęto zagadnienia związane ze skażeniem promieniotwórczym środowiska, będącym wynikiem działalności kopalń węgla kamiennego. We wstępie w sposób syntetyczny zostały zaprezentowane problemy związane z występowaniem podwyższonej naturalnej promieniotwórczości. Zostały przedstawione zasady klasyfikacji procesów prowadzących do powstawania zagrożenia wskutek zwiększenia stężenia naturalnych nuklidów promieniotwórczych oraz krótki przegląd obszarów występowania tego zjawiska w Polsce. Przechodząc do meritum, autor wyjaśnił genezę osadów o podwyższonej zawartości naturalnych nuklidów promieniotwórczych, występujących na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Na podstawie danych statystycznych, w sposób zwięzły, przedstawił zakres ich występowania, powodowane przez nie problemy techniczne oraz wynikające z ich obecności zagrożenie radiacyjne zarówno dla pracujących w ich sąsiedztwie osób, jak i otaczającego środowiska naturalnego. W zasadniczej części pracy przedstawiono wnikliwą analizę aktualnego stanu wiedzy w zakresie ochrony środowiska naturalnego przed promieniowaniem jonizującym oraz wskazano istotne luki wymagające uzupełnienia. Podsumowując, autor przedstawił własną koncepcję sposobu przeprowadzenia oceny oddziaływania promieniowania jonizującego na środowisko naturalne. W dalszej części koncepcja ta została przeanalizowana pod kątem wykorzystania dla oceny zagrożenia radiacyjnego powodowanego przez podwyższoną naturalną promieniotwórczość. Szczególną uwagę poświęcono specyfice zagrożenia radiacyjnego powodowanego obecnością osadów kopalnianych zawierających podwyższone stężenia radu, wynikającej ze sposobu ich powstania, składu chemicznego i mineralnego. W tej części autor poświęcił wiele uwagi zjawis-kom związanym z rozpadem sukcesywnym oraz wynikającym z niego zmianom właściwości fizycznych i chemicznych skażenia, postępującym wraz z upływem czasu. W części zawierającej dane eksperymentalne w sposób szczegółowy została przedstawiona charakterystyka skażonych terenów, na których występują osady zawierające podwyższone stężenia naturalnych nuklidów promieniotwórczych. W oparciu o dane, zgromadzone przez autora w czasie wieloletniej pracy w Laboratorium Radiometrii GIG, dotyczące występowania naturalnych nuklidów promieniotwórczych w osadach kopalnianych oraz zaprezentowaną wcześniej koncepcję, została przeprowadzona analiza zagrożenia radiacyjnego środowiska dla tych terenów. Autor uwzględnił wpływ takich czynników, jak migracja skażenia na skutek wymywania, zjawiska związane z transferem nuklidów promieniotwórczych z podłoża do roślin oraz przeanalizował dostępne w literaturze sposoby obliczania dawek promieniowania dla flory i fauny. Na bazie danych omówionych w zasadniczej części pracy zostały przedstawione sugestie dotyczące praktycznego zastosowania zgromadzonej tam wiedzy. Autor przedstawił analizę możliwości rekultywacji i remediacji skażonych terenów, proponując wykorzystanie metody rozcień-czania skażonego materiału i fitoremediację. Część podsumowująca została poświęcona dogłębnej analizie zagadnienia stosowalności obecnych aktów prawnych w zakresie ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego w ob-szarze związanym z występowaniem podwyższonej naturalnej promieniotwórczości. Autor wykazał istniejące niekonsekwencje, powodujące brak możliwości jednoznacznej interpretacji wymagań istniejących regulacji prawnych zarówno tych z zakresu ochrony radiologicznej jak i obowiązujących w szeroko rozumianej ochronie środowiska, w dziedzinie związanej z naturalną promieniotwórczością, a w szczególności w celu uregulowania postępowania ze skażeniami pochodzącymi z kopalń węgla kamiennego.