Automatyka. Podstawy teorii
Automatyka jest to dyscyplina naukowa dotycząca technicznych aspektów wykorzystania matematycznej teorii sterowania, czyli praktycznej realizacji urządzeń sterujących obiektami technicznymi bez udziału człowieka lub z ograniczonym jego udziałem. Książka stanowi wprowadzenie do podstawowych pojęć z dziedziny automatyki. Zaznajamia Czytelnika z zasadami analizowania, działania i projektowania różnych układów dynamicznych obserwowanych na tle upływającego czasu, zwłaszcza układów ze sprzężeniem zwrotnym, czyli w których skutek oddziałuje na przyczynę, lub – innymi słowy – sprawdzaniu podlegają efekty celowego działania. Przedmiotem rozważań są w niej nie tylko układy liniowe ciągłe i dyskretne, lecz także układy nieliniowe i układy logiczne. Książka ma charakter bardzo praktyczny i zawiera wiele przykładów obliczeniowych ilustrujących w sposób dydaktyczny omawiane zagadnienia. Język matematyki używany do opisywania omawianych pojęć jest ograniczony do niezbędnego minimum, jednak pozwala Czytelnikom mniej wprawnym oswoić się z pewnym uniwersalnym sposobem spoglądania na powiązania informacyjne istniejące w wielu miejscach otaczającego nas świata. Książka ta stanowić może wstęp do dalszych studiów nad głębszym zrozumieniem zjawisk obserwowanych w złożonych układach dynamicznych, o bardziej skomplikowanych właściwościach elementów składowych i bardziej rozbudowanych połączeniach sygnałów niosących w sobie informację. Książka jest przeznaczona dla studentów kształcących się na uczelniach technicznych, w szczególności na takich kierunkach studiów, jak automatyka i robotyka, mechatronika, elektrotechnika. Może być także przydatna inżynierom oraz wszystkim zainteresowanym praktycznymi zastosowaniami technik informatycznych, którzy chcą zrozumieć zachowanie się rozmaitych systemów opartych na wymianie informacji w otaczającym nas świecie. Plik pdf ma postać skanów co uniemożliwia przeszukiwanie tekstu.

Laboratorium sygnałów, modulacji i systemów

rok wydania: 2019
ilość stron: 162
ISBN: 978-83-7814-998-9
oprawa: miękka

Opis

Skrypt jest przeznaczony dla uczestników przedmiotu Sygnały, modulacje i systemy (SYMSE), prowadzonego na trzecim semestrze na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej, ale może być także wykorzystywany na innych uczelniach i wydziałach.

W opracowaniu omówiono pięć ćwiczeń laboratoryjnych ściśle powiązanych z treścią wykładu. Dotyczą one: szeregu Fouriera, badania analogowych układów liniowych, próbkowania sygnałów i ich odtwarzania z probek, badania dyskretnych układów liniowych oraz stabilności układów analogowych i modulacji.

Spis treści

Spis treści
Wstęp / 8

Ćwiczenie 1. Szereg Fouriera / 11
1.1. Podstawy teoretyczne / 11
1.1.1. Cel ćwiczenia / 11
1.1.2. Szereg Fouriera / 11
1.1.3. Sygnały prawie okresowe / 24
1.2. Praca domowa / 29
1.3. Eksperymenty do wykonania w laboratorium / 30
1.3.1. Analiza sygnałów okresowych / 30
1.3.2. Synteza sygnałów okresowych / 32
1.3.3. Analiza sygnału z modulacją AM / 33
1.3.4. Synteza sygnału z modulacją AM / 34

Ćwiczenie 2. Badanie analogowych układów liniowych / 35
2.1. Podstawy teoretyczne / 35
2.1.1. Cel ćwiczenia / 35
2.1.2. Opis układów w dziedzinie czasu / 35
2.1.3. Opis układów w dziedzinie zespolonej s / 37
2.1.4. Charakterystyki częstotliwościowe układów / 41
2.1.5. Wyznaczanie odpowiedzi impulsowej i skokowej / 45
2.1.6. Przetwarzanie sygnału przez układ / 46
2.1.7. Układy ze wzmacniaczem operacyjnym / 48
2.2. Praca domowa / 49
2.3. Eksperymenty do wykonania w laboratorium / 52
2.3.1. Filtry pierwszego rzędu – charakterystyki częstotliwościowe / 53
2.3.2. Filtry pierwszego rzędu – odpowiedzi skokowe / 55
2.3.3. Filtry drugiego rzędu – przejście sygnału sinusoidalnego przez układ /57
2.3.4. Filtry drugiego rzędu – usuwanie zakłóceń / 58

Ćwiczenie 3. Próbkowanie sygnałów i ich odtwarzanie z próbek /61
3.1. Podstawy teoretyczne / 61
3.1.1. Cel ćwiczenia / 61
3.1.2. Próbkowanie sygnału / 61
3.1.3. Odtwarzanie sygnału z próbek / 70
3.2. Praca domowa / 76
3.3. Eksperymenty do wykonania w laboratorium / 77
3.3.1. Próbkowanie sygnału / 77
3.3.2. Badanie efektu stroboskopowego / 79
3.3.3. Badanie odtwarzania sygnału z próbek / 80
3.3.4. Próbkowanie sygnału akustycznego / 81
3.3.5. Korekta widma sygnału odtworzonego schodkowo / 83
3.3.6. Pomiar charakterystyki filtru antyaliasingowego / 85

Ćwiczenie 4. Badanie dyskretnych układów liniowych / 87
4.1.Podstawy teoretyczne / 87
4.1.1. Cel ćwiczenia / 87
4.1.2. Sygnały dyskretne / 87
4.1.3. Opis układów w dziedzinie czasu / 88
4.1.4. Opis układów w dziedzinie zespolonej Z / 89
4.1.5. Charakterystyki częstotliwościowe układów / 91
4.1.6. Interpretacja pulsacji unormowanej / 92
4.1.7. Przetwarzanie sygnału przez układ / 94
4.1.8. Filtry cyfrowe / 95
4.1.9. Stabilność układów dyskretnych / 103
4.2. Praca domowa / 104
4.3. Eksperymenty do wykonania w laboratorium / 105
4.3.1. Badanie filtrów SOI / 105
4.3.2. Badanie filtrów NOI / 112
4.3.3. Badanie stabilności filtrów NOI / 116

Ćwiczenie 5. Stabilność układów analogowych i modulacje / 121
5.1. Podstawy teoretyczne / 121
5.1.1. Cel ćwiczenia / 121
5.1.2. Stabilność układów analogowych / 121
5.1.3. Modulacje / 131
5.2. Praca domowa / 148
5.3. Eksperymenty do wykonania w laboratorium / 151
5.3.1. Badanie stabilności układów analogowych / 151
5.3.2. Badanie sygnałów zmodulowanych / 157

Książka zatytułowana „Wybrane metody badania materiałów. Badanie metali i stopów” stanowi pierwszy tom książek dotyczących tematyki opisującej wybrane metody badania materiałów.

W podręczniku omówiono budowę, właściwości i działanie współrzędnościowych maszyn pomiarowych, rodzaje konstrukcji, układy pomiarowe (inkrementalne, kodowe i interferencyjne), sondy i procedury pomiarowe oraz ich oprogramowanie

Naprawa, sposoby rozpoznawania typowych niedomagań poszczególnych zespołów, dane regulacyjne oraz wymiary, tolerancje i pasowania części zamiennych samochodów FSO 125P w obydwu wersjach, tj. osobowej ( z silnikiem 1300 i 1500 cm2 oraz z silnikiem samochodu FSO Polonez) i kombi.

Efekty energetyczne, ekonomiczne oraz ekologiczne elektrowni cieplnych i elektrociepłowni w dużym stopniu zależą od ich układów energetycznych (układów cieplnych). Parametry strukturalne i termodynamiczne układu określają sprawność elektrowni oraz oszczędność paliwa w elektrociepłowni przy skojarzonym wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła (w kogeneracji). W literaturze krajowej brak jest pozycji traktujących o różnorodności układów siłowni cieplnych, jak i o sposobach ich modelowania oraz obliczeń numerycznych prowadzonych na okoliczność badań, projektowania oraz oceny efektów eksploatacji. Braki te uzupełnia prezentowana praca.

Spawalnictwo

Książka zawiera wiedzę z dziedziny spawalnictwa w zakresie zgodnym z wymaganiami znowelizowanych programów nauczania spawalnictwa na uczelniach technicznych.

Autor przedstawia w sposób usystematyzowany zasadnicze zagadnienia spawalnictwa, a mianowicie: procesy cieplne, procesy spawania, zgrzewania, lutowania, metalurgię, spawalność materiałów, naprężenia i odkształcenia, zasady projektowania i wytrzymałość połączeń, spawalnicze metody nakładania powłok, cięcie termiczne oraz kontrolę jakości.

Na uwagę zasługuje właściwa z dydaktycznego punktu widzenia forma i kolejność przedstawiania procesów i metod spawalniczych. Autor podaje definicję zjawiska lub procesu, wyjaśnia je, charakteryzuje urządzenia, techniki i parametry, wreszcie omawia zakres i dziedziny stosowania.

Budowa, zasady działania oraz sprawdzania i regulacji elektronicznie sterowanych gaźnikowych układów zasilania na przykładzie układów Ecotronic (seria 2B-E i 2E-E) firmy Pierburg GmbH, stosowanych w samochodach produkcji niemieckiej - BMW 316, BMW 518, Audi 80 1.6, Volkswagen Golf 1.6, Volkswagen Passat 1.6, Mercedes-Benz 190 (serii W201), Mercedes-Benz 200 (serii W124), Opel Kadett 1.8, Opel Vectra 1.8 oraz Opel Omega 1.8, wyposażonych w katalizatory spalin - oraz elektronicznie sterowanych gaźnikowych układów zasilania samochodów japońskich wyposażonych w katalizatory spalin, na przykładzie rozwiązań stosowanych w samochodach Toyota.
W książce opisano także budowę i działanie układów katalitycznego oczyszczania spalin oraz zasady i sposób przeprowadzania kontroli czystości spalin (kontrola ASU).

Koniec dwudziestego wieku w dziedzinie elektrotechniki prócz komputeryzacji charakteryzował się także bardzo dynamicznym rozwojem energoelektroniki. Coraz bardziej skomplikowane metody wytwarzania i nowe technologie, wymagają coraz lepszych narzędzi, aparatury kontrolno-pomiarowej oraz układów napędowych spełniających wysokie wymagania co do właściwości statycznych i dynamicznych.

Opracowanie jest poświęcone podstawom cieplnych maszyn wirnikowych. Podano podstawy teoretyczne termodynamiki i mechaniki płynów. Opisano jednowymiarową teorię stopnia turbinowego i sprężarkowego, zakresy ich stosowalności, wskaźniki charakterystyczne i charakterystyczne stopnie turbinowe. Zwrócono uwagę na straty w maszynach oraz problemy związane z przepływem w stopniach z długimi łopatkami. Podkreślono rolę badań modelowych. Uwypuklono problematykę pracy w zmienionych warunkach stopnia turbinowego i grupy stopni oraz ostatnich stopni kondensacyjnych.

"Niniejsza monografia powstała z uwagi na brak literatury omawiającej problemy związane z wentylacją i klimatyzacją laboratoriów różnych rodzajów. Pomimo istnienia pewnych branżowych wytycznych dotyczących wymagań dla laboratoriów oraz pojedynczych opracowań i artykułów zwracających uwagę na problem wentylacji i klimatyzacji w obiektach tego typu, na rynku wydawniczym nie pojawiła się dotychczas monografia zawierająca zagregowaną, dostępną wiedzę w tym zakresie. Sytuacja ta stała się impulsem do powstania niniejszej publikacji. W rozdziale pierwszym omówiono zalecenia ogólne stawiane systemom wentylacyjnym i klimatyzacyjnym pomieszczeń laboratoryjnych. Należy zaznaczyć, że pojęcie laboratorium nie dotyczy wyłącznie pomieszczenia, w którym wykonywane są bezpośrednio badania i eksperymenty. Do strefy laboratorium zalicza się m.in. magazyny odczynników niezbędnych w laboratorium, pomieszczenia socjalne personelu czy pomieszczenia odzieży ochronnej. Sprawnie działająca wentylacja w pomieszczeniach laboratoryjnych jest jedną z podstawowych metod ochrony zdrowia personelu oraz ochrony obiektu przed pożarem lub eksplozją, natomiast zastosowanie klimatyzacji ma na celu przede wszystkim spełnienie wymagań dotyczących utrzymania odpowiednich warunków badawczych otoczenia oraz zapewnienia komfortu osobom lub zwierzętom – w przypadku laboratoriów zwierzęcych – przebywającym w laboratorium. W rozdziale drugim zaprezentowano systemy wentylacji i klimatyzacji wybranych rodzajów laboratoriów oraz omówiono stosowane rozwiązania techniczne. Można w nim znaleźć informacje na temat wentylacji np. laboratoriów medycznych, chemicznych, fizycznych. W większości spotykanych obiektów tego typu powstają szkodliwe gazy, pary, pyły, w tym pyły promieniotwórcze i aerozole radioaktywne, bioaerozole szkodliwe dla zdrowia, występuje zjonizowanie powietrza. Brak odpowiedniej wymiany powietrza w laboratorium jest przyczyną wzrostu stężenia zanieczyszczeń. Na ogół wentylacja naturalna jest ze względów bezpieczeństwa niewystarczająca i konieczna jest wentylacja mechaniczna. W laboratoriach, w których emitowane są szkodliwe zanieczyszczenia, zastosowanie znajduje wentylacja podciśnieniowa. Wentylacja mechaniczna o odpowiednio dużej wydajności, wyposażona w odpowiedni system filtracji i sposób rozdziału powietrza jest konieczna również w laboratoriach tzw. czystych, w których w zależności od stawianych wymagań powietrze powinno mieć odpowiednią klasę czystości pyłowej lub mikrobiologicznej. Doprowadzanie czystego, pozbawionego zanieczyszczeń powietrza i usuwanie zużytego, zanieczyszczonego zmniejsza ryzyko skażenia badanego materiału. W laboratoriach zaliczanych do clean rooms zastosowanie znajduje wentylacja nadciśnieniowa. W każdym laboratorium stosuje się pewne rozwiązania z zakresu wentylacji, umożliwiające usuwanie emitowanych do powietrza zanieczyszczeń i ograniczające ich rozprzestrzenianie się w pomieszczeniu. Zaliczyć do nich należy m.in. odciągi miejscowe, okapy, komory bezpiecznej pracy, digestoria. Urządzenia i rozwiązania techniczne spełniające te funkcje zaprezentowano w kolejnym, trzecim rozdziale. Rozdział trzeci (ostatni) natomiast zawiera krajowe wymagania prawne dotyczące stosowania wentylacji i klimatyzacji w laboratoriach z krótkim komentarzem autora opracowania. Książka ta, z uwagi na jej zakres tematyczny, może być podręcznikiem i poradnikiem dla wielu Czytelników zajmujących się projektowaniem i eksploatacją instalacji, dla studentów i słuchaczy kierunków związanych z wentylacją pomieszczeń, a także dla każdego Czytelnika zainteresowanego zagadnieniami wentylacji i klimatyzacji."

K SEP-J-0003 System mikroprocesorowy CAMAC

W książce przedstawiono ćwiczenia laboratoryjne obejmujące następujące tematy: strukturę ratownictwa górniczego wraz z obowiązkami ratownika i zastępowego, sprzęt ochrony układu oddechowego z opisem jego działania i budowy, gaszenie pożarów z przykładami i budową gaśnic oraz wybrane przyrządy do pomiarów parametrów fizycznych i łączności ratowniczej. Praca przeznaczona jest dla studentów Wydziału Górnictwa i Geologii specjalności m.in. eksploatacja złóż i zagospodarowanie odpadów oraz budownictwo podziemne i ochrona powierzchni w ramach przedmiotu ratownictwo górnicze.

Podstawowe wiadomości o technice jazdy, budowie i prawidłowym użytkowaniu motocykli MZ: TS 125/150, TS 250/1, ETZ 125/150 i ETZ 250/251. Wskazówki umożliwiające samodzielną naprawę i prawidłową obsługę.

Podręcznik ten jest przeznaczony do nauki zawodu lakiernika samochodowego, zarówno w szkole, jak i w zakładzie pracy. Jego praktyczny charakter sprawia, że może stanowić cenną pomoc dydaktyczną dla uczniów, osób kształcących się samodzielnie oraz pracowników warsztatów lakierniczych i blacharskich zdobywających lub podwyższających swe kwalifikacje zawodowe. Układ treści podporządkowano naturalnej kolejności procesów lakierniczych. Liczne fotografie, kolorowe rysunki i czytelne wyróżnienia w tekście ułatwiają przyswojenie i zapamiętanie podanych informacji, a zadania i pytania kontrolne pomagają w utrwaleniu wiadomości.
Wybrane zagadnienia z treści książki:
- Charakterystyka zawodu lakiernika samochodowego BHP i ochrona środowiska z uwzględnieniem przepisów i realiów krajowych.
- Podstawy materiałoznawstwa: metale, tworzywa sztuczne, drewno.
- Zasady naprawy, czynności obsługowych, prawidłowej eksploatacji.
- Podstawy teorii barw i tworzenia koloru.
- Przygotowanie powierzchni poszycia.
- Sposoby nakładania warstwy podkładowej i powłok lakierowych.
- Polsko-niemiecko-angielski słowniczek podstawowych pojęć.

Podręcznik kierujemy do uczniów, studentów, słuchaczy, instalatorów, inwestorów, pragnących pogłębić swoją wiedzę z zakresu instalacji fotowoltaicznych i elektrycznych. Informacje w nim zawarte są oparte na bogatym doświadczeniu naukowym i technicznym autorów tej pracy. Mamy nadzieję, że informacje które przedstawiliśmy w książce zainteresują także szersze grono czytelników, głównie osób pragnących w przyszłości wykonywać instalacje fotowoltaiczne. Dedykujemy ją również inwestorom (prosumentom) korzystającym z instalacji fotowoltaicznych, produkując prąd "ze słońca" na własne potrzeby, a nadwyżki sprzedając do sieci energetycznej.

Treść tej książki pozwoli odpowiedzieć na wiele pytań dotyczących budowy, montażu, eksploatacji mikroinstalacji fotowoltaicznych. Szeroki przekrój zagadnień podany przejrzyście i w nowoczesnym układzie powinien ułatwić korzystanie z podręcznika. W poszczególnych rozdziałach książki usystematyzowaliśmy aktualną wiedzę dotyczącą fotowoltaiki i instalacji elektrycznych, popartą własnymi badaniami.


Spis treści

Od autorów / 11

Perspektywy rozwoju fotowoltaiki w Polsce / 15
Wykaz wybranych oznaczeń, wielkości i ich jednostek / 18
Symbole graficzne wg PN-EN 60617 stosowane w schematach elektrycznych / 21

MODUŁ I Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa / 33
1. Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) / 33
2. Instrukcje BHP / 33
3. BHP a ergonomia / 33
4. Stanowisko pracy / 34
5. Elementy stanowiska pracy / 34
6. Zadania służb BHP / 35
7. Pierwsza pomoc / 35
8. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych / 36
9. Sprzęt ochronny / 37
10. Sposoby ratowania porażonych prądem elektrycznym / 38
11. Ochrona przeciwpożarowa / 40
12. Prewencja pożarowa / 40
13. Zapobieganie pożarom / 41
14. Sposoby ratowania osoby poszkodowanej w pożarze / 41
15. Czynności ratujące / 42

MODUŁ I Rysunek techniczny / 43
1. Znaczenie rysunku w przekazywaniu informacji / 43
2. Rodzaje rysunków technicznych / 44
3. Wymiary i kształt arkuszy rysunkowych / 44
4. Obramowanie / 45
5. Tabliczka rysunkowa / 45
6. Podziałki rysunków / 46
7. Rodzaje linii rysunkowych / 46
8. Rodzaje rzutów aksonometrycznych i ich zastosowanie / 47
9. Rzutowanie prostokątne / 47
10. Układ trzech rzutni / 48
11. Wymiarowanie / 50
12. Podstawowe zasady wymiarowania / 52
13. Wymiarowanie wg układu współrzędnych / 53
14. Przekroje / 54
15. Oznaczanie przekrojów / 55
16. Pismo techniczne / 55
17. Rysunki schematyczne / 55
18. Wykresy i odczytywanie wykresów / 56

MODUŁ III Podstawy elektrotechniki / 57
1. Prąd stały / 57
1.1. Prąd elektryczny / 57
1.2. Napięcie elektryczne / 58
1.3. Obwody elektryczne / 58
1.4. Prawo Ohma / 59
1.5. Obliczanie rezystancji / 59
1.6. Łączenie rezystorów / 59
1.7. Zależność rezystancji od temperatury / 60
1.8. Źródła prądu stałego / 60
1.9. Prawa obwodu elektrycznego / 61
1.9.1. Pierwsze prawo Kirchhoffa / 61
1.9.2. Drugie prawo Kirchhoffa / 62
1.10. Stany pracy źródeł energii elektrycznej / 62
1.11. Moc prądu stałego / 62
1.12. Energia prądu stałego / 63
1.13. Prawo Joule’a – Lenza / 64
2. Prąd przemienny jednofazowy / 64
2.1. Analiza obwodów zawierających elementy R, L, C. / 65
2.1.1. Obwód elektryczny z rezystancją / 65
2.1.2. Obwód elektryczny z cewką o indukcyjności L (reaktancją indukcyjną) / 66
2.1.3. Obwód elektryczny z kondensatorem o pojemności C (reaktancją pojemnościową) / 67
2.1.4. Obwód elektryczny szeregowy z elementami R, L, C / 68
2.1.5. Obwód elektryczny równoległy z elementami R, L, C  / 69
3. Kondensatory / 71
3.1. Pojemność kondensatora / 71
3.2. Łączenie kondensatorów / 72
4. Moc prądu przemiennego jednofazowego / 72
4.1. Moc czynna / 72
4.2. Moc bierna / 73
4.3. Moc pozorna / 74
5. Układy trójfazowe / 74
5.1. Układ połączeń odbiorników w gwiazdę / 74
5.2. Układ odbiorników połączonych w trójkąt / 75
6. Pomiar mocy w układach 3 fazowych / 76
7. Pomiar energii w obwodach trójfazowych / 77
8. Zdęcia przedstawiające autorów podręcznika w czasie zajęć laboratoryjnych z podstaw elektrotechniki z uczniami, studentami, słuchaczami w pracowni elektrycznej / 79

MODUŁ IV Urządzenia i instalacje elektryczne / 81
1. Oznaczenia przewodów i zacisków / 81
1.1. Wybrane oznaczenia kabli i przewodów według normy PN: 60446 / 83
1.2. Przekroje przewodów / 84
1.3. Wybrane przykłady oznaczeń przewodów / 84
1.4. Podział przewodów ze względu na pełnioną funkcję / 85
1.5. Oznaczenia przewodów i zacisków odbiorników / 85
2. Łączenie przewodów / 86
3. Wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych do 1 kV / 87
3.1. Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm ludzki / 87
3.2. Warunki środowiskowe / 88
3.3. Stopnie ochrony obudów urządzeń elektrycznych / 89
3.4. Klasy ochronności urządzeń elektrycznych i elektronicznych / 90
3.5. Napięcia i układy sieciowe / 90
3.6. Układy sieci / 91
3.7. Charakterystyka układów sieciowych / 92
4. Środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych / 94
4.1. Rodzaje ochron przeciwporażeniowych / 94
4.1.1. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim / 94
4.1.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) / 96
4.2. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa) / 97
4.2.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania / 97
4.2.2. Wyłączniki nadmiarowo-prądowe / 98
4.3. Urządzenia ochronne różnicowoprądowe / 101
4.4. Ochrona przed dotykiem pośrednim przez samoczynne wyłączenie zasilania w układzie sieciowym TN / 108
4.5. Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności / 110
4.6. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska / 111
4.7. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej / 111
4.8. Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych / 113
4.9. Połączenia wyrównawcze / 114
5. Przewody ochronne, ochronno-neutralne i wyrównawcze / 116
6. Uziomy i przewody uziemiające / 117
6.1. Uziomy naturalne / 118
6.2. Uziomy sztuczne / 118
7. Ochrona przed przepięciami atmosferycznymi lub łączeniowymi / 121
8. Przyłączanie urządzeń elektrycznych / 124
9. Zasilanie budynku / 125
10. Instalacje elektryczne w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych / 125
11. Wybrane zasady wykonania instalacji elektrycznej w budynku / 130
12. Eksploatacja instalacji elektrycznych / 131
13. Pomiar ciągłości przewodów / 133
14. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej / 133
15. Pomiar rezystancji izolacji podłóg i ścian / 135
16. Pomiar rezystancji uziomu / 136
17. Sprawdzenie skuteczności ochrony przed dotykiem pośrednim przez samoczynne wyłączenie zasilania / 136
18. Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych / 139
19. Protokół odbiorczy / 139
20. Ogólne zasady eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych / 140
21. Dokumentacja techniczna / 141
22. Przyjmowanie urządzeń do eksploatacji / 142
23. Prowadzenie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych / 142
24. Kontrola eksploatacji / 143
25. Zdęcia przedstawiające autorów podręcznika w czasie zajęć laboratoryjnych z urządzeń elektrycznych z uczniami, studentami, słuchaczami w pracowni urządzeń / 143

MODUŁ V Technologia wykonania i logistyka robot instalacyjnych / 145
1. Kosztorysy – rodzaje i sposoby obliczeń / 145
1.1. Kosztorys inwestorski / 146
1.2. Kosztorys ofertowy / 146
1.3. Kosztorys zamienny / 148
1.4. Kosztorys powykonawczy / 148
1.5. Rodzaje kalkulacji kosztorysowej / 149
1.5.1. Kalkulacja uproszczona / 149
1.5.2. Kalkulacja szczegółowa / 150
2. Oferty w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego / 151
2.1. Treść projektu oferty / 151
3. Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) / 152
4. Przekazywanie SIWZ dla wykonawców / 153
5. Przykładowa specyfikacja wykonania i odbioru robót i materiałów instalacyjnych / 153
5.1. Przedmiot zamówienia / 154
5.2. Przedmiot i zakres robót instalacyjnych / 154
5.3. Prace towarzyszące i roboty tymczasowe / 154
5.4. Teren budowy / 154
5.4.1. Organizacja robót / 154
5.4.2. Harmonogram robót / 154
5.4.3. Wprowadzenie na budowę / 155
5.4.4. Koordynacja robót / 155
5.4.5. Zabezpieczenie interesów osób trzecich / 156
5.4.6. Ochrona środowiska i zdrowia ludzi / 156
5.4.7. Bezpieczeństwo i higiena pracy / 157
5.4.8. Zaplecze budowy / 157
5.4.9. Organizacja ruchu / 158
5.4.10. Ogrodzenie / 158
5.4.11. Zabezpieczenie chodników i jezdni / 158
6. Wymagania dotyczące wyrobów instalacyjnych / 158
7. Wymagania dotyczące sprzętu i maszyn / 159
8. Wymagania dotyczące środków transportu / 159
9. Sposób wykonania robót instalacyjnych / 160
10. Kontrola oraz odbiór robót instalacyjnych / 160
11. Wymagania dotyczące przedmiaru i obmiaru robót / 162
12. Odbiór robót i przekazanie do użytku / 164
13. Sposób rozliczenia robót tymczasowych i prac towarzyszących / 165
14. Dokumenty normy i przepisy / 165

MODUŁ VI Energetyka słoneczna / 167
1. Energia słoneczna / 167
2. Atmosfera Ziemi / 168
3. Oddziaływanie atmosfery z promieniowaniem / 168
4. Wielkość energii słonecznej na Ziemi / 169
5. Nasłonecznienie w Polsce / 170
6. Zalety promieniowania słonecznego jako źródła energii / 170
7. Wady promieniowania słonecznego jako źródła energii / 170
8. Sposoby produkcji energii elektrycznej z wykorzystaniem energii słonecznej / 171
8.1. Metoda heliotermiczna / 171
8.2. Metoda helioelektryczna / 172
9. Wiadomości wstępne z optoelektroniki / 173

MODUŁ VII Budowa, zasada działania fotoogniw (PV) / 175
1. Budowa i zasada działania ogniw krzemowych / 175
2. Podział ogniw PV / 176
3. Ogniwa z krzemu monolitycznego / 176
3.1. Budowa fotoogniwa / 176
3.2. Technologia wytwarzania fotoogniwa / 177
3.3. Przykłady krzemowych modułów fotowoltaicznych / 178
4. Ogniwa polikrystaliczne / 182
4.1. Budowa fotoogniwa / 182
4.2. Rozwiązania konstrukcyjne fotomodułów płaskich polikrystalicznych / 182
5. Ogniwa polikrystaliczne cienkowarstwowe / 184
5.1. Budowa fotoogniwa / 184
5.2. Technologia wytwarzania ogniwa PV / 184
6. Ogniwa z krzemu amorficznego / 185
6.1. Budowa i technologia wytwarzania fotoogniwa / 185
7. Ogniwa cienkowarstwowe jedno- i wielozłączowe z arsenku galu / 187
7.1. Budowa i technologia wytwarzania / 187
7.2. Przykład rozwiązania konstrukcyjnego / 188
8. Ogniwa fotowoltaiczne z materiałów organicznych / 188
8.1. Budowa i technologia wytwarzania / 188
8.2. Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne ogniw PV, na podłożu polimerowym / 189
8.3. Parametry polimerowych ogniw PV / 191
8.4. Sposoby produkcji / 192
9. Ogniwa fotowoltaiczne uczulane barwnikiem / 192
9.1. Zasada działania / 192
9.2. Budowa, parametry ogniwa / 192
10. Hybrydowe panele słoneczne / 193
10.1. Zasada działania / 193
10.2. Budowa urządzenia / 194
11. Dwustronne baterie słoneczne / 195
12. Utrata mocy fotoogniw funkcji czasu pracy / 195
12.1. Dioda bocznikująca fotoogniwo (by-pass) / 195
13. Gorący punkt (hot spot) / 198
13.1. Napięcie indukowane w module PID (Potential Induced Degradation) / 199

MODUŁ VIII Analiza pracy fotoogniwa / 201
1. Podstawowe zależności / 201
2. Wpływ temperatury na parametry fotoogniwa / 203
3. Sposoby połączeń modułów PV / 205
4. Wpływ promieniowania słonecznego na parametry modułu fotowoltaicznego / 206
5. Wybrane wyniki badań modułów fotowoltaicznych / 207
6. Wybrane wyniki badań instalacji fotowoltaicznej „podążającej za słońcem” / 210
7. Zdęcia przedstawiające autorów podręcznika w czasie zajęć laboratoryjnych z uczniami, studentami, słuchaczami / 212

MODUŁ IX Parametry osprzętu instalacji PV / 221
1. Regulatory ładowania / 221
2. Przetwornice napięcia / 222
2.1. Przykładowe rozwiązanie / 223
2.2. Parametry elektryczne pracy falownika 1-fazowego / 223
2.3. Falowniki 3-fazowe / 224
3. MPP traker / 226
4. Modem komunikacyjny / 227
4.1. Zasada działania / 227
4.2. Charakterystyka urządzeń / 227
5. Sposób łączenia przewodów po stronie DC / 229
6. Mierniki instalacji fotowoltaicznych / 229

MODUŁ X Dobór parametrów instalacji fotowoltaicznych  / 233
1. Rodzaje instalacji PV / 233
2. Mała instalacja fotowoltaiczna / 233
3. Wybrane układy połączeń fotoogniw / 236
3.1. Sieć autonomiczna (wydzielona) / 236
3.2. Praca elektrowni PV na sieć „sztywną” / 237

MODUŁ XI Wytyczne montażowe / 239
1. Etapy realizacji inwestycji / 239
2. Projekt techniczny / 239
3. Etapy budowy / 239
4. Zagadnienia techniczne montażu instalacji / 240
5. Sposób montażu ogniw PV w rzędach / 242
6. Ochrona odgromowa instalacji fotowoltaicznych / 244
6.1. Ochrona odgromowa – rodzaje ochrony / 245
6.2. Ochrona odgromowa – ochrona zewnętrzna / 245
6.3. System ochronny instalacji PV bez zewnętrznej ochrony odgromowej (zwodów pionowych) – ochrona wewnętrzna / 247
7. Odbiór instalacji / 249

MODUŁ XII BHP przy montażu instalacji fotowoltaicznej / 251
1. Zasady BHP przy montażu instalacji fotowoltaicznych / 251
2. Kompletność dostawy materiałów i urządzeń / 252
3. Transport i składowanie / 252
4. Dokumentacja techniczna / 253
5. Narzędzia i sprzęt dodatkowy / 253
6. Informacje ogólne / 253
7. Przepisy bezpieczeństwa / 253
8. Ochrona przeciwporażeniowa / 254
9. Ochrona przeciwpożarowa / 254
10. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych / 254
11. Oznaczenia i symbole / 255

MODUŁ XIII Montaż instalacji fotowoltaicznej / 257
1. Systemy montażowe dla modułów skrzynkowych / 257
1.1. Montaż na dachu spadzistym / 257
1.2. Montaż ogniw PV na dachu płaskim lub płaszczyźnie poziomej / 259
1.3. Sposób montażu modułów / 260
1.4. Eliminacja prądów upływu i szczątkowego / 261
1.5. Sposoby montażu fotoogniw polimerowych elastycznych na dachu płaskim / 261
1.6. Montaż fotoogniw „podążających za słońcem” / 263
1.7. Inne rozwiązania techniczne montażu instalacji fotowoltaicznych / 264
2. Przykłady nieprawidłowego montażu modułów fotowoltaicznych / 265
3. Zdjęcia przedstawiające montaż modułów fotowoltaicznych na płaszczyźnie poziomej / 265
4. Przykład montażu modułu fotowoltaicznego na konstrukcji drewnianej w warunkach laboratoryjnych / 267
5. Zdjęcia przedstawiające autorów podręcznika z uczniami ZSE nr 1 w czasie wykonywania pomiarów parametrów energetycznych modułów fotowoltaicznych / 268
6. Montaż instalacji fotowoltaicznej na konstrukcji aluminiowej na dachu płaskim / 269
7. Montaż instalacji fotowoltaicznej na dachu spadzistym pokrytym dachówką betonową / 272
8. Montaż instalacji fotowoltaicznej na konstrukcji aluminiowej na dachu płaskim pokrytym blachą falistą / 275
9. Montaż instalacji fotowoltaicznej na dachu spadzistym pokrytym blachodachówką / 276

MODUŁ XIV Eksploatacja instalacji fotowoltaicznych / 277
1. Wymiana uszkodzonego modułu / 277
2. Mycie instalacji fotowoltaicznej / 277
3. Sprawdzenie mocowania paneli / 277
4. Usuwanie śniegu / 278
5. Stan przewodów zasilających w instalacji prądu stałego (DC) / 278
6. Sprawdzenie stanu technicznego falownika / 279
7. Czynniki wpływające ujemnie na produkcję energii z elektrowni fotowoltaicznej / 279

MODUŁ XV Przykładowy projekt budowlano-wykonawczy / 281
Procedury formalno-prawne związane z budową instalacji fotowoltaicznej / 281

MODUŁ XVI Zanieczyszczenie środowiska i jego wpływ na klimat / 321

MODUŁ XVII Egzamin teoretyczny dla instalatorów instalacji fotowoltaicznych / 325
1. Przebieg testowania / 325
2. Przykładowy test wielokrotnego wyboru z jedną poprawną odpowiedzią, standaryzowany / 326
3. Przykładowa karta odpowiedzi / 333

MODUŁ XVIII Egzamin praktyczny dla instalatorów instalacji fotowoltaicznych / 335
1. Przebieg testowania / 335
2. Przykładowe tematy zadań praktycznych dotyczących montażu i eksploatacji instalacji fotowoltaicznych / 336
3. Przykładowa karta odpowiedzi / 339

Literatura / 341