Egzamin kwalifikacyjny - Grupa 1 Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne. Kurs przygotowawczy, wyd. XII rozszerzone i uzupełnione, stan prawny styczeń 2025

Książka zawiera podstawową wiedzę techniczną dla pracowników zatrudnionych przy eksploatacji instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w zakresie obsługi, konserwacji, napraw, montażu i kontrolno-pomiarowym.

Zawarte w opracowaniu wiadomości są zgodne ze szczegółowym zakresem egzaminów kwalifikacyjnych E i D oraz z obowiązującymi przepisami.

Opracowanie obejmuje zakres znajomości przepisów, zasad budowy, eksploatacji, bezpieczeństwa pracy oraz postępowania w razie wystąpienia zagrożenia, np. pożaru, porażenia prądem, a także umiejętności udzielania pierwszej pomocy.

Na końcu każdego rozdziału zostały zamieszczone zestawy pytań kontrolnych, które ułatwią opanowanie wiedzy niezbędnej do zdania egzaminu. Pytania zawierają odsyłacze do poszczególnych punktów z właściwą odpowiedzią.

 Spis treści

I OGÓLNE ZASADY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH / 13
1 . Określenia / 13
2. Prace eksploatacyjne i pomocnicze / 13
3. Zasady uzyskiwania uprawnień kwalifikacyjnych / 15
4. Dokumentacja techniczna urządzeń elektroenergetycznych / 16
5. Przyjęcie urządzeń elektroenergetycznych do eksploatacji / 18
6. Ocena stanu technicznego urządzeń / 18

II BUDOWA I EKSPLOATACJA URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH / 22
1. Urządzenia prądotwórcze, przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej, bez względu na wysokość napięcia znamionowego / 22
1.1. Sposoby zabezpieczenia generatorów / 4
1.2. Dokumentacja techniczna / 26
1.3. Uruchomienie generatora synchronicznego / 26
1.4. Eksploatacja generatorów / 27
1.5. Odłączenie od sieci i zatrzymanie generatora / 33
2. Instalacje i urządzenia o napięciu do 1 kV / 37
2.1. Wiadomości podstawowe / 37
2.2. Podział instalacji elektrycznych / 37
2.3. Systemy instalacji elektrycznych / 38
2.4. Wymienialność instalacji elektrycznych / 47
2.5. Wymagania dla instalacji elektrycznych w budynkach / 47
2.6. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych / 48
2.7. Budowa instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych / 49
2.8. Instalacje przemysłowe niskiego napięcia / 58
2.9. Eksploatacja instalacji elektrycznych / 59
2.10. Organizacja bezpiecznej pracy przy eksploatacji instalacji elektrycznych / 63
3. In­s­ta­la­cje pio­ru­noch­ron­ne / 68
3.1. Wymagania ogólne / 68
3.2. Ochrona zewnętrzna / 69
3.3. Ochrona wewnętrzna / 76
3.4. Informacje techniczne / 80
4. Sieci, urządzenia, instalacje o napięciu nominalnym do 1 kV oraz wyższym od 1 kV / 86
4.1. Elektroenergetyczne linie napowietrzne / 86
4.2. Elektroenergetyczne linie kablowe / 110
4.3. Stacje elektroenergetyczne / 122
4.4. Transformatory / 131
4.5. Elektroenergetyczne urządzenia napędowe i przetwornice / 138
4.6. Baterie akumulatorów i urządzenia prostownikowe / 150
5. Zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW / 157
5.1. Rodzaje i wykonanie zespołów prądotwórczych / 157
5.2. Eksploatacja zespołów prądotwórczych / 158
5.3. Zespoły prądotwórcze przewoźne / 162
5.4. Zasady obsługi (konserwacji) zespołów prądotwórczych / 163
6. Urządzenia elektrotermiczne / 168
6.1. Rodzaje i budowa urządzeń elektrotermicznych / 168
6.2. Eksploatacja urządzeń elektrotermicznych / 170
7. Urządzenia do elektrolizy / 174
7.1. Zasada działania i budowa urządzeń do elektrolizy / 174
7.2. Warunki bezpiecznej pracy i eksploatacja urządzeń do elektrolizy / 174
8. Sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego / 179
8.1. Wykonanie sieci oświetlenia ulicznego / 179
8.2. Eksploatacja sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego / 181
9. Elektryczna sieć trakcyjna / 184
9.1. Budowa i wykonanie sieci trakcyjnej / 184
9.2. Eksploatacja sieci trakcyjnej / 85
9.3. Prądy błądzące i ochrona urządzeń podziemnych / 189
10. Aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia i instalacje automatycznej regulacji, sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych w punktach od II-1 do II-9 (AKPiA) 192
10.1. Urządzenia elektryczne do pomiaru i regulacji automatycznej / 192
10.2. Montaż zestawów automatyki przemysłowej / 193
10.3. Przyłączanie aparatów i sprzętu / 193
10.4. Podłączanie aparatury i sprzętu zabudowanych na oddzielnych konstrukcjach wsporczych / 194
10.5. Instalacje tras obwodów elektrycznych / 194
10.6. Eksploatacja instalacji i urządzeń AKPiA / 196
10.7. Warunki montażu czujników dla układów pomiarowych i regulacyjnych / 200

III PRACE KONTROLNO-POMIAROWE / 208
1. Prace pomiarowe przy instalacjach i urządzeniach elektrycznych / 208
1.1. Wymagania ogólne / 208
1.2. Sprawdzenie odbiorcze. Oględziny / 210
1.3. Badania / 211
1.4. Sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych / 212
1.5. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej / 213
1.6. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od siebie obwodów (separacja elektryczna) / 213
1.7. Pomiar rezystancji izolacji ścian i podłóg / 213
1.8. Pomiar rezystancji izolacji kabla / 214
1.9. Kable na napięcia znamionowe do 1 kV / 214
1.10. Kable na napięcia znamionowe ponad 1 kV / 215
1.11. Pomiar rezystancji uziemienia / 215
1.12. Pomiar rezystancji uziemienia metodą techniczną / 215
1.13. Pomiar rezystancji uziemienia metodą kompensacyjną / 216
1.14. Pomiar rezystywności gruntu / 216
1.15. Pomiar prądów upływowych / 217
1.16. Sprawdzenie polaryzacji / 217
1.17. Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania / 217
1.18. Sprawdzenie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych / 219
1.19. Sprawdzenie połączeń wyrównawczych / 222
1.20. Badanie spadków napięcia / 222
1.21. Badanie funkcjonalności / 222
1.22. Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej / 222
2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych przy urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV i powyżej 1 kV / 235
2.1. Przepisy / 235
2.2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektrycznych urządzeń napędowych / 235
2.3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla baterii kondensatorów energetycznych / 239
2.4. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla transformatorów energetycznych / 241
2.5. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektroenergetycznych linii kablowych / 244
3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla prądnic synchronicznych o napięciu powyżej 1 kV / 248
3.1. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń stojana prądnicy zespołu prądotwórczego / 248
3.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy wzbudzonej / 249
3.3. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy niewzbudzonej / 249
4. Zakresy, metody i terminy wykonywania badań / 252
4.1. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej / 252
4.2. Zakłady przemysłowe / 254
4.3. Pomieszczenia zagrożone wybuchem / 257
4.4. Urządzenia rozdzielcze / 259
4.5. Stacje elektroenergetyczne / 260
4.6. Baterie kondensatorów o napięciu do 1 kV / 261
4.7. Transformatory / 263
4.8. Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym i elektryczne urządzenia ruchome / 264
5. Zasady wykonywania i eksploatacji rozliczeniowych układów pomiarowych / 271
5.1. Wymagania ogólne / 271
5.2. Tablice licznikowe / 272
5.3. Liczniki / 273
5.4. Przekładniki prądowe i napięciowe / 273
5.5. Układy pomiarowe pośrednie i półpośrednie / 274
5.6. Układy pomiarowe bezpośrednie / 275
5.7. Układ kontrolny obecności napięcia / 275
5.8. Układ Samoczynnego Załączania Rezerwy / 275
5.9. Zespoły prądotwórcze / 276
5.10. Uzgadnianie i zatwierdzanie dokumentacji projektowej / 276

IV OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTRYCZNYCH / 280
1. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych do 1 kV / 280
1.1. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim / 297
1.2. Ochrona przy uszkodzeniu (przed dotykiem pośrednim) / 299
1.3. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania / 299
1.4. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności / 311
1.5. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska / 312
1.6. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej / 313
1.7. Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych / 314
1.8. Ochrona strefowa w pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub prysznic / 315
2. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu powyżej 1 kV / 322
2.1. Sieć elektroenergetyczna wysokiego napięcia jako źródło zagrożenia porażeniowego / 322
2.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim / 323
2.3. Środki ochrony przed dotykiem pośrednim (przy uszkodzeniu) / 329
2.4. Łączenie uziemień urządzeń wysokiego i niskiego napięcia / 334
2.5. Wymagania dla uziemień obiektów elektroenergetycznych wysokiego napięcia / 336
2.6. Wymagania szczegółowe dotyczące uziemienia wybranych elementów stacji / 338
2.7. Parametry elektryczne typowych rozwiązań technicznych stanowisk izolacyjnych i powłok elektroizolacyjnych / 339
3. Ochrona przeciwporażeniowa w obwodach prądu stałego / 343
3.1. Wymagania ogólne / 343
3.2. Układy sieci prądu stałego / 345
3.3. Zagrożenia korozyjne w obwodach prądu stałego / 346
3.4. Zalecane środki ochrony przeciwporażeniowej / 347

V OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH / 350

VI SPOSOBY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY OSOBOM PORAŻONYM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM I POPARZONYM / 359
1. Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka / 359
2. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV / 360
3. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV / 363
4. Czynności po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego / 363
4.1. Sztuczne oddychanie / 366
4.2. Pośredni masaż serca / 369
4.3. Pierwsza pomoc przedlekarska przy innych obrażeniach ciała / 371

VII ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY PRZY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH / 374
1. Zasady organizacji pracy / 374
2. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych / 380
3. Organizacja prac pod napięciem – PPN / 384
4. Etapy prac pod napięciem – PPN / 385
5. Sprzęt ochronny i narzędzia pracy / 387
6. Bezpieczeństwo i higiena pracy / 397

VIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH ZAGROŻONYCH WYBUCHEM I POŻAREM / 406
1. Wymagania ogólne / 406
2. Podział urządzeń przeciwwybuchowych / 407
3. Strefy zagrożenia wybuchem / 408
4. Dobór urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem / 410
5. Instalowanie urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem / 412
6. Eksploatacja urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem / 415
6.1. Oględziny / 415
6.2. Przeglądy / 416
6.3. Konserwacja i naprawy / 418

IX INSTALACJE ELEKTRYCZNE NA TERENIE BUDOWY / 423
1. Zasilanie w energię elektryczną terenu budowy / 423
2.  Zalecany system ochrony przeciwporażeniowej do stosowania na terenie budowy / 424
3. Eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycznych na terenie budowy / 427

X WARUNKI TECHNICZNE, JAKIM POWINNY ODPOWIADAĆ BUDYNKI I ICH USYTUOWANIE / 432

XI RACJONALNA GOSPODARKA ELEKTROENERGETYCZNA / 439

XII URZĄDZENIA ENERGOELEKTRONICZNE / 442

XIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE FUNKCJONUJĄCE W WARUNKACH POŻARU / 446
1. Wymagania podstawowe / 446
2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu / 447
3.  Odbiory, próby i badania w instalacjach elektrycznych funkcjonujących w warunkach pożaru / 448
4. Eksploatacja / 449

XIV INSTALACJE I URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE W BUDYNKACH ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ / 452
1. Wymagania podstawowe / 452
2. Klasyfikacja pomieszczeń użytkowanych medycznie / 453
3.  Wymagania dla instalacji elektrycznych w budynkach zakładów opieki zdrowotnej / 453
4. Ochrona przeciwporażeniowa w pomieszczeniach medycznych grup 0, 1 i 2 / 455
5. Elektryczność statyczna / 457
6. Eksploatacja – kontrola i konserwacja / 458
7. Klasyfikacja urządzeń elektromedycznych pod względem klas ochronności oraz typy ochrony części aplikacyjnych / 459

XV INSTALACJE FOTOWOLTAICZNE W BUDOWNICTWIE MIESZKANIOWYM / 462
1. Budowa / 462

XVI OŚWIETLENIE ELEKTRYCZNE / 467
1. Informacje podstawowe / 467
2. Eksploatacja urządzeń oświetlenia elektrycznego / 471

XVII ZADANIA SŁUŻB EKSPLOATACYJNYCH – PODSTAWY BHP W ELEKTROENERGETYCE / 474
1. Zadania osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, sieci, instalacji elektrycznych na stanowisku eksploatacji „E” oraz stanowisku dozoru „D” / 474
2. Prace pomocnicze przy urządzeniach elektroenergetycznych / 478
3. Ogólna instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, sieci i instalacji elektrycznych w miejscu pracy / 479

XVIII PRZEMYSŁOWE MAGAZYNY ENERGII / 485

XIX BUDOWA I INSTALACJA STACJI ŁADOWANIA (ŁADOWAREK) DO SAMOCHODÓW ELEKTRYCZNYCH / 495

XX WYKAZ PODSTAWOWYCH PRZEPISÓW OBOWIĄZUJĄCYCH PRZY EKSPLOATACJI I DOZORZE SIECI, INSTALACJI I URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH / 507
1. Ustawy / 507
2. Rozporządzenia / 508
3. Normy / 510
4. Literatura / 528

WYBRANE TERMINY I DEFINICJE / 531

WZORY ŚWIADECTWA KWALIFIKACYJNEGO – GRUPA E I D, ZAŁĄCZNIKI / 543

OZNACZENIA POLSKIE I ANGIELSKIE, SKRÓTY / 549