Silesiana

Domy i gmachy Katowic, tom 2

Kopalnie i huty Katowic, album z  Wydawnictwa Prasa i Książka Grzegorz Grzegorek.

Katowice nieustannie intrygują odwiedzających je podróżnych i zachwycają swoich mieszkańców. Wśród efektownej architektury i urokliwych zakątków górniczych osiedli miasto skrywa nieznaną stronę. Barbara Szmatloch odnajduje tajemnicze historie i zapomniane miejsca. Z pasją opowiada o zaskakujących wydarzeniach i niezwykłych ludziach. Przeszłość nieustannie splata się z teraźniejszością.

"Od lat namawiam ludzi wybitnych, ludzi niezwykłych, ludzi pozostawiających wyrazisty ślad na współczesności Śląska do pisania o ludziach, wydarzeniach, swoich doświadczeniach. To ślad, który dla naszych następców stanie się źródłem refleksji, zastanowienia, konfrontacji za i przeciw, by w końcu nobilitować myślenie w historii. Cieszę się niezmiernie, że właśnie Pani Maria podjęła trud opisania swoich doświadczeń. Są one niezwykle ważne dla poznania Śląska" (z recenzji prof. zw. dr. hab. Jana Malickiego)

"Czekałem na tę książkę. (...) Chciałoby się metaforycznie powiedzieć, że czuje ona Śląsk i tak nim żyje, że nawet śni po śląsku! Tą wiedzą o regionie i miłością do niego dzieli się z nami w książce, na którą – powtórzę – tak czekałem. A jest to wiedza ogromna i gruntowna, zdobyta w trudzie codziennych obowiązków rodzinnych i zawodowych, zrodzona z niezliczonej ilości spotkań z ludźmi różnych środowisk, osadzona w śląskiej codzienności, a i wygenerowana z tradycji rodzinnych, miłość zaś do małej śląskiej ojczyzny jest uczuciem mądrym, wyważonym, niezaślepiającym, owszem – dostrzegającym wszystko to, co w niej dobre i piękne, ale i to, co boli, i to boli czasem bardzo" (z recenzji prof. zw. dr. hab. Jana Miodka)

Maria Pańczyk-Pozdziej urodziła się 10 lipca 1942 roku w Tarnowskich Górach, gdzie w 1961 roku ukończyła Liceum Pedagogiczne. Jest absolwentką filologii polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. W latach 70. pracowała jako nauczycielka w szkołach powiatu tarnogórskiego. W 1969 roku, wygrywając konkurs na reporterów radiowych, została dziennikarką. Pracę w Radiu Katowice podjęła 1 września 1971 roku. W latach 2002–2005 była radną Sejmiku Województwa Śląskiego. Obecnie po raz czwarty z listy Platformy Obywatelskiej sprawuje mandat Senatora 

 Książka Marka Szołtyska opowiadająca o śląskim poczuciu humoru, który polega nie tylko na ciepaniu wicami, ale na pewnej oryginalnej, dowcipnej, pogodnej postawie, dzięki której wielu Ślązoków potrafi żartować nawet z trudnych zdarzeń życiowych. Przykładowo pewien Ślązok po amputacji nogi powiedział w szpitalu do smutnej rodziny: „Wejrzijcie yno! Bezmała Ponboczek biere se mie do nieba po konsku!” I właśnie tego typu regionalnego dowcipu jest w tej książce bardzo dużo, bo jej celem jest nie tyle rozśmieszyć, co zwrócić uwagę na humor, jako element śląskiej kultury.

W książce jest 250 wiców napisanych po śląsku i do tego jeszcze 140 wiców obrazkowych oraz opisy „śląskich Szwejków”, śmiesznych śląskich farorzów, wice o Rusach albo o Marklowicach i fol inkszych śmiysznych godek.

„Humor śląski” to elegancka książka, idealna na prezent. Albumowy format A4, twarda okładka, papier kredowy.

  „Takiego albumu jeszcze nie widziałem. Ten jest genialny w swojej odkrywczej prostocie i zaborczym komizmie świata ludzi ubogich. Odnosi się wrażenie, jakby Bogdanowi Kułakowskiemu, świetnemu fotoreporterowi z Katowic, z jego ponad stutysięcznego zbioru negatywów wysypały się obrazki niezwykłych farfocli (!), które insynuują, że aparat fotograficzny od czasu do czasu wyzwalał się spod jego kontroli, pstrykał na własną rękę, by odkryć dla nas świat czystego absurdu, tragicznego komizmu i zabawnej niedorzeczności. Roman Lipczyński, niewątpliwie poeta, objaśnia fotografie lapidarnymi komentarzami. Wizualność Kułakowskiego zderzona z literackością Lipczyńskiego wyzwalają iskrę, wprowadzając nas w przestrzenie nadprzyrodzone. Brawo!”

Kazimierz Kutz

Praca jest bardzo interesująca, hasła napisane inteligentnie i w sposób, który łamie pełne powagi naukowe standardy pisania o sztuce”. (Z recenzji Olgi Tokarczuk)

„Zastanawiałem się zawsze, co bardziej fascynuje mnie w artystach XX wieku: ich buntownicze i łamiące wszelkie konwenanse dzieła czy ich ekscentryczne, ekscytujące i często dramatyczne życie.
Jeśli więc ktoś zapyta: dlaczego wybrałem do Alfabetu sztuki XX wieku takie, a nie inne nazwiska, te, a nie inne hasła – to odpowiadam: na pewno wybrałem wspaniałych artystów, ale zaraz potem – ekscentrycznych ludzi, najbardziej malownicze postacie artystycznej bohemy, największych oryginałów epoki.
Na szczęście przeważnie jedno idzie w parze z drugim. Przykłady to choćby Witkacy, Dali, Modigliani. Ale zapewne jest i trochę tak – że sztuka to nie tylko dzieło artysty, ale przecież także i jego życie. Jestem tego pewien”. (Fragment wstępu)

„To miasto powstało przypadkiem. Wiele jest miast na tym świecie, które po prostu musiały powstać, ponieważ leżą nad rzekami, u ich ujścia, na skrzyżowaniach pradawnych szlaków komunikacyjnych, posiadały nadzwyczajne walory obronne, ale Katowice do nich nie należą. Nie przystają do żadnego z tych modeli. Swoje powstanie, a raczej ponowne narodziny, w formie miasta zawdzięczają kaprysowi czy też indywidualnej potrzebie pewnego człowieka inwestującego w wielki jak na owe czasy przemysł”.
(Fragment)

W części pierwszej (tom I), przybliżającej spojrzenie niemieckich mieszkańców na lata wzrostu miasta, większość przełożonych na język polski utworów to studia kulturowo-historyczne, do których należą również wspomnienia oraz popularnonaukowe szkice z dziejów miasta w XIX i na początku XX wieku. Natomiast dzieła artystyczne, powieści i opowiadania kreują różne wizerunki miasta, łącząc w fabule prawdę z wymysłem; perspektywa retrospekcji pozwala niemieckim autorom zachować dystans wobec wydarzeń, na tle których toczy się życie mieszkańców Katowic wywodzących się z różnych warstw społecznych i grup narodowościowych.

Część druga (tom II) wprowadza do literackiego wizerunku Katowic zupełnie nowe akcenty. Teksty, proza i eseje polskich pisarzy, literatów i publicystów zwracają uwagę z jednej strony na zmiany dokonujące się w obrazie przedwojennych Katowic, z drugiej sygnalizują przeobrażenia w powojennej infrastrukturze miasta.

„Nie ma się wątpliwości, że książka Marii Fiderkiewicz jest dziełem fundamentalnym dla zrozumienia nie tylko fenomenu Sówki, ale całego śląskiego mikroświata śląskich górników, którzy w ezoteryzmie i symbolice synkretycznych światopoglądów widzieli szansę na zbawienie, ale także na udanie się w inne realia tajemnicy bytu, będącego zawsze wyborem moralnym”.

(Ze wstępu prof. zw. dra hab. Wojciecha Józefa Burszty)

Maria Barbara Fiderkiewicz – antropolog kultury, muzealnik, eseistka i poetka. Absolwentka studiów kulturoznawczych na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz podyplomowych z zakresu etnologii na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Współorganizatorka restytuowanego Muzeum Śląskiego w Katowicach (1995–2007), kreatorka działu sztuki pogranicza w tym muzeum oraz założycielka autorskich galerii sztuki, m.in. „P”, „Se-Ma-for”, Galerii Sztuki na Pograniczu w Mysłowickim Centrum Kultury, Galerii Sztuki Pogranicza w Muzeum Śląskim w Katowicach. Współzałożycielka interdyscyplinarnej Grupy Sztuki Ekspresyjnej w Katowicach (1985 r. - debiut poetycki). Propagatorka sztuki tzw. innej, outsider art i art brut. Autorka oraz kuratorka ponad stu wystaw sztuki w kraju oraz w Europie (Warszawa, Gdańsk, Kraków, Jever, Monachium, Sztokholm) m.in.: Erwina Sówki, Piotra Stożka, Michała Litkiwa, Tomasza Sętowskiego, Jerzego Przybyły, Andrzeja Urbanowicza. Autorka wielu opracowań naukowych i popularnonaukowych, esejów i artykułów z zakresu kultury i sztuki wizualnej oraz książek (Śląscy pariasi pędzla i dłuta, 1994; Biogramy śląskich plastyków sztuki pogranicza, 2005; Kicz w kulturze, 2006; Sztuka pogranicza. Między etnosztuką a sztuką akademicką, 2007). Popularyzatorka kultury, założycielka Klubu Śląskich Artystów Amatorów w Mysłowickim Centrum Kultury.

Turystyka wśród górniczych szybów
Szlak turystyczny i przewodnik po dawnych i współczesnych kopalniach na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego Przewodnik powstał w oparciu o istniejące trasy komunikacyjne.Polecany szczególnie dla turystów, turystów zmotoryzowanych, miłośników historii przemysłu, regionu oraz studentów geografii, inżynierii środowiskowej, ekologii, geologii, architektury i historii, dla słuchaczy studiów etnograficznych i regionalistycznych, a także dla studentów kierunków turystycznych.

(...) Do tego naszego kraiczka kludzi się rok w rok dużo ludzi z daleka. Tak sie jim tu podobno, że jedni zaroz chcom  się tu budować i miyszkać! dejmy na to, w Bojszowach.

Niych sie budujom, żodyn sie jim stawiać niy zabronio, miych miyszkajom- miejsca u nos dość. Byle by ino ta piyknota natury i ta zgoda miyndzy ludziami dalij tu były.